An eroismo kan mga Bikolano: Overview kan bagong obra ni Joe Barrameda
Given during the book launch of Jose V. Barrameda's historical novel on September 15, 2009 at the Raul S. Roco Library.
KAN mag-text si JoeBar na matao akong overview sa launching kan saiyang bagong libro, daing gayo ako nahadit ta saboot ko, dakol man siguro kaming mataram. Pero kan makua ko na su program, medyo kinabahan ako ta ako lang palan an matao kan overview.
Kaya kasubanggi, binasa ko giraray su pigsurat niya ta baka dai ko matawan hustisya. Ponan ko an estorya sa pagtao nin konteksto sa pagtiripon niatong ini. Dai pa sana nahahaloy, an mga autoridad sa Cebu nahahadit huling nalilingawan na kan mga aki ninda kun siisay si dating Presidente Sergio Osmena. Kan magheling ako sa Sunstar.com.ph, igwang artikulo duman manongod sa ika 141ng anibersaryo kan kumpleanyo kan dating presidente. Dakol sa mga aki nagsabing bisto ninda si Osmena huli sa (1) nakapangaran saiya an eskwelahan ninda, (2) igwang tulay na an pangaran Osmena, asin (3) si Osmena lolo kan presente nindang alkalde.
An libro ni JoeBar nagpapangyari satong mabisto nin orog kun siisay si Elias Angeles asin Felix Plazo, na para sa kadaklan tinampo sana igdi sa satong ciudad. An dua iyo an nasa likod kan sarong successful uprising laban sa mga kastila 111 anyos na an nakaagi igdi sa Naga, na mibdid kaidto bilang Nueva Caceres. Si Angeles asin Plazo pareho indiong guardia civil. Kun papanong an pag-entra sa PMA ngonyan sarong paagi tanganing an sarong tios mag-asenso sa buhay, kaidto palan ginigibo naman iyan. An mga indio puede man magin miembro kan guardia civil, an federal paramilitary police kan mga kastila segun sa Wikipedia. Si Angeles bakong propiong taga-Naga; sa Pasig siya namundag, alagad huli ta may kapilyohan na naginibohan, napiritan siyang magdulag asin nakaabot igdi sa Naga, kun haen sinda nagkabistohan ni Felix Plazo na tubong Tigaon.
Sa librong ini ni JoeBar, madidiskubre ta na an pista palan kan Penafrancia orihinalmenteng pigseselebrar kada Hulyo, bakong Septyembre. Sarong editorial kan Bicol Mail an naheling ko man sa internet, asin duman pigsabing nagin Septyembre sana an pista kan 1905 huli sa espwerso ni Jorge Barlin, obispo kan Caceres. Kaya bakong totoo na mayong diretso an lokal na estado na iselebrar an bulan na Septyembre; an totoo pigdeklarar na kan Sanggunian an ika 18 asin 19 kaini bilang aldaw nin katalingkasan kan ciudad.
Kaya kan Septyembre 1898, tapos na an fiesta. Pero kun babalikan ta an kasaysayan, maribok na kaidto sa Filipinas. Orog na nagroro an sitwasyon poon kan badilon si Jose Rizal sa Bagumbayan (ngonyan Luneta) kan Disyembre 30, 1896, na sinundan kan 11ng mga Bikolanong martir, kompuesto kan mga midbid na tawo sa Nueva Caceres, kan Enero 4, 1897. Limang bulan pa sana an nakakaagi, prinobaran na pabagsakon kan mga Katipunerong taga-Daet sa pangengenot ni Ildefonso Moreno an gobyernong kastila sa parteng idto kan Ambos Camarines (mayo pa kaidtong Camarines Norte). Alagad sa ibong kan tolong aldaw na pagkubkob kan tropa ni Moreno kan pinagkutaan kan mga kastila, dai sinda napasuko. Kagadanan an sinapo ninda Moreno kan umabot an ayuda hali sa Naga; an iba pinugutan nin payo sa kasuguan ni Francisco Andreu. An kaparehong kaaabtan an nagdara nin takot sa mga indiong guardia civil na pinangengenotan ni Angeles asin Plazo; arog ni Moreno, sinda man mga miembro kan Katipunan ni Bonifacio, sa lokal na sanga kaining pig-apod na Barangay Maluningning.
Tano ta nagkaigwa nin selebrasyon giraray kan Penafrancia kan panahon na idto sa Naga? Ini an draft blurb na pigsurat ko bilang kontribusyon sa libro ni JoeBar:The Bikolanos’ finest hour
Kan ako nasa hayskul pa, igwa kami kaidto nin sarong subject sa 4th Year na pig-aapod "Readings on Bicol Culture." Oportunidad ini kadto na pag-adalan an satong kasaysayan asin kultura; an makamomondo, an bagong kurikulum sa hayskul mayo na kan siring na subject. Baka maray paghingoahon ka Local School Board na ibalik ini huling itinotogot man iyan kan DepEd, basta dai sana inaan an basic curriculum.
If you think the recently frayed (and hopefully mended) relations between the local church and state is something new, better think again and read Joe Barrameda’s latest opus. A fitting follow-up to the cinematic In the crucible of an asymmetrical war in Camarines Sur 1942-1945 that chronicled the exploits of the Tancong Vaca guerillas during World War II, Catalingcasan traces the fateful days of September 1898 that ultimately led to the successful liberation of Nueva Caceres (now Naga City) and Ambos Camarines from Spanish rule by a regiment of Tagalog and Bikolano guardia civil led by Elias Angeles and Felix Plazo. (Which raises the question as to why the Tigaon-born Plazo is not equally honored as Angeles, who originally came from Pasig?)
In its pages, you will discover that 110 years ago, Peñafrancia festivities are celebrated in July and not September; that the Spanish military rulers, often at odds with their civilian and religious counterparts, colluded with church leaders in mounting a triduum featuring a Traslacion and fluvial procession of the image of Lady of Peñafrancia to appease the growing discontent and unease among the locals; and how Angeles and Plazo, sensing a possible repeat of the tragic bloody fate that befell fellow Katipunero Ildefonso Moreno and his band of Daet revolutionaries, were forced to mount a carefully planned uprising that -- in an overnight of horror and terror, and sheer barbarism as unintended consequence -- successfully booted out the colonials from one of the original royal Spanish cities in the Philippines.
Catalingcasan showcases the perennially underestimated sons of Handiong at their finest hour, and its pages celebrate their heroism, valor and honor as turn-of-the-century Bikolano warriors. But it would be shortlived as the realpolitik of the Tagalog-led Philippine revolution would bring the Angeles-Plazo tandem in disfavor before the new conquering horde. Which only goes to show that the more things change, the more they remain the same.
Ikadua, baka kaipuhan na gamiton niato an iba pang medium -- nangorogna na visual arts -- tanganing mas orog na maapresyar kan mga hobenes an kasaysayan kan ciudad na ini. An duang obra ni JoeBar sa pagtubod ko cinematic: puedeng gibohan pelikula o kun dai man digital animation film ta igwa naman diyan kakayahan an ciudad.
An common theme kan mga pigsurat ni JoeBar iyo an eroismo kan mga taga-Naga. Kan 1945 sa saiyang libro manongod sa Tancong Vaca guerillas asin kan 1898 sa bago niyang libro, pareho nagin matriumpo an Bikolano sa pagpapalayas kan mga dayuhan. Matatawan sana niato nin hustisya an saiyang kontribusyon sa sosyedad kun ini mapapakinabangan asin aapresyaron kan satong mga kaakian. An angat sato ngonyan iyo an paghanap nin mga paagi kun pano orog na mapapakinabangan an mga obra ni JoeBar.
