Para sa satong mga kaakian

Kolum ko para sa isyu kan Vox Bikol ngonyan na semana.

KAN nakaaging Miercoles, nagtiripon sa kaenot-enoteng pagkakataon an mga alkalde kan pitong ciudades igdi sa Kabikolan para sa sarong sharing workshop. An tiripon na idto ipinaapod ni Legazpi City Mayor Noel Rosal, pamayo kan League of Cities of the Philippines igdi sa Bikol, asin ginibo sa Villa Caceres Hotel.

Inda kun tano ta naisip kong ponan an programa sa lenguaheng Bikolnon, alagad sa heling ko, tama an desisyon na idto. Siempre, dai nalikayan an paggamit nin Ingles durante kan okasyon, alagad nagin mas sabot an paghiras kan mga programa asin eksperyensya kan pitong alkalde sa sadiri nindang tataramon.

An mayor na pagkukulang ko iyo an pagtagama sana nin 15 minutos kada alkalde duman sa ipinadarang imbitasyon: kulang na marhay palan iyan sa sarong pulitikong ginaganahan.

Pigsambit ko an pangyayaring ini tanganing idoon an duang punto.

Enot, an lenguaheng Bikolnon sarong pusog na basihan nin pagkasararo. Igwang naiibang birtud an pagtaram asin pagkomunikar sa kinagimatan na tatataramon -- mahalnas an bulos kan mga ideya huling dai na kaipuhan pang itradusir hali sa ibang lenguahe. Asin sarong kangangalasan an labi karikas na reaksyon kan mga nagdadangog -- automatiko an pagkasinarabotan, haros mate mo an pagtadom sa puso asin isip huli sa kawaran kan mga kudal na dara kan estrangherong dila.

Ikadua, kun garo palyado an satong lenguahe, arog kan saboot ni Tito Valiente, iyan huli ta tinotogotan ta ining magdanay na siring.

Habo kong tawadan an dakulang naginibohan kan satong mga parasurat, nangorogna an mga miembro kan grupong Kabulig. An totoo, orog na nagkusog an sakong pagtubod na nagbabalik na an buhay asin bagsik kan literaturang Bikolnon huli sa panibagong onrang inako kan satong mga parasurat, kaiba na diyan sinda Alvin Yapan asin Marne Kilates. Yaon man an Premio Arejola, na nasa ikalimang taon na nin sigidong pagtulod asin pagrokyaw kan lokal na talento sa pagsurat.

Saro ining peryodo nin ‘renaissance,’ kun haen pinapanoan an kakulangan kan satong mga pulitikong pangenotan an paghawas kan ronang Bikol sa dalnak nin pagtios.

Alagad an mga ini elemento sana kan production side; an mayor na problema yaon sa distribution side -- an pagsierto na an mga obrang nahahaman kan satong mga parasurat makakaabot asin pakikinabangan kan lambing ciudadano asin kan satong sosyedad.

Sa saiyang weblog, pigtuyaw ni Dean Jorge Bocobo an propuesto ni Senador Aquilino Pimentel na gamiton man bilang medium of instruction an mga lenguahe rehiyonal kan nasyon sa elementarya. Balido an nagkakapirang rason ni Bocobo, nangorogna an kawaran nin mga babasahon asin autoridad sa mga tataramon na ini.

Alagad para sako, dakulang oportunidad an propuestong ini na atubangon an isyu asin simbagan an mga kakulangan sa presente. Ano an sakong naheheling? Nagkakapira, alagad gabos nakasentro sa satong mga kaakian: Pagprodusir nin literatura asin babasahon na pan-aki, nangorogna idtong matabang sa saindang makanood magbasa (kaiba an binikol na mga fairy tales); asin nin mga instructional materials sa Bikol para magamit kan mga paratukdo (arog baga kan caton na pig-iimprenta kan Cecilio Press sa Sabang). Asin tanganing masusteniran an saindang interes, pagsa-pelikula kan mga ini, gamit an teknolohiyang 2-D asin 3-D animation -- bilang alternatibo sa mga animeng Hapon na haros iyo na sanang maheheling sa telebisyon.

Kun oogkoron, gabos na kaipuhan nganing magibo ini yaon na sa Naga.